India Union Budget 2022: ਬਜਟ ਕਿਵੇਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਦੇਸ਼ ਲਈ ਇਹ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕਿਉਂ ਹੈ?
ਇੰਡੀਆ ਨਿਊਜ਼, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ:
India Union Budget 2022: ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਹਰ ਮਹੀਨੇ ਆਪਣੇ ਘਰ ਦਾ ਬਜਟ ਤਿਆਰ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਕਿੰਨਾ ਸੋਚਦੇ ਹਾਂ। ਕਿੰਨੀ ਆਮਦਨ ਕਿੱਥੋਂ ਆਵੇਗੀ ਅਤੇ ਕਿੱਥੇ ਖਰਚ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ। ਹੱਥ ਵਿਚ ਕੁਝ ਪੈਸਾ ਬਚੇਗਾ ਜਾਂ ਉਧਾਰ ਲੈਣਾ ਪਏਗਾ. ਖਰਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕਟੌਤੀ ਕਰਨਾ ਕਿੱਥੇ ਸੰਭਵ ਹੈ ਅਤੇ ਉਮੀਦ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੈਸਾ ਕਿੱਥੇ ਖਰਚ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਬਾਰੇ ਸੋਚਣਾ ਪਵੇਗਾ।
ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਦੋਂ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਬਜਟ ਤਿਆਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਚੱਲਦੀ ਹੈ। ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਲੋਕ ਦਿਨ-ਰਾਤ ਇਕ-ਇਕ ਕਰਕੇ ਪੂਰਾ ਹਿਸਾਬ-ਕਿਤਾਬ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਆਓ ਇਸ ਲੇਖ ਰਾਹੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਬਜਟ ਕੀ ਹੈ, ਦੇਸ਼ ਲਈ ਇਹ ਕਿਉਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨੇ ਮਹੀਨੇ ਲੱਗਦੇ ਹਨ।
ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਾਰੇ ਜਾਣਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਸਾਲ ਦਾ ਬਜਟ ਅਜਿਹੇ ਸਮੇਂ ‘ਤੇ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਦੇਸ਼ ਕੋਰੋਨਾ ਦੀ ਤੀਜੀ ਲਹਿਰ ਨਾਲ ਜੂਝ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਨਿਰਮਲਾ ਸੀਤਾਰਮਨ ਮੰਗਲਵਾਰ ਨੂੰ ਬਜਟ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।
ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਇਸ ‘ਤੇ ਟਿਕੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਨਾ ਸਿਰਫ ਸਰਕਾਰ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਰਥਿਕ ਸਥਿਤੀ ਦਾ ਲੇਖਾ-ਜੋਖਾ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਸਗੋਂ ਇਹ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਆਰਥਿਕ ਭਵਿੱਖ ਦਾ ਰੋਡਮੈਪ ਵੀ ਤੈਅ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਚ ਆਮ ਆਦਮੀ ਲਈ ਇਹ ਬਜਟ ਹੋਰ ਵੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ।
ਬਜਟ ਕੀ ਹੈ? India Union Budget 2022
ਭਾਰਤੀ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੇ ਅਨੁਛੇਦ 112 ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਕੇਂਦਰੀ ਬਜਟ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਸਾਲਾਨਾ ਵਿੱਤੀ ਆਡਿਟ ਹੈ। (ਬਜਟ ਕੀ ਹੈ) ਕੇਂਦਰੀ ਬਜਟ ਕਿਸੇ ਖਾਸ ਸਾਲ ਲਈ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਕਮਾਈ ਅਤੇ ਖਰਚੇ ਦਾ ਅਨੁਮਾਨਿਤ ਬਿਆਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸਰਕਾਰ ਬਜਟ ਰਾਹੀਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ ਲਈ ਆਪਣੀ ਅੰਦਾਜ਼ਨ ਕਮਾਈ ਅਤੇ ਖਰਚੇ ਦੇ ਵੇਰਵੇ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, ਕਿਸੇ ਦਿੱਤੇ ਸਾਲ ਲਈ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਵਿੱਤੀ ਬਿਆਨ ਨੂੰ ਕੇਂਦਰੀ ਬਜਟ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਹਰ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ‘ਚ ਬਜਟ ਪੇਸ਼ ਕਰਨਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ ਦੀ ਮਿਆਦ 1 ਅਪ੍ਰੈਲ ਤੋਂ 31 ਮਾਰਚ ਤੱਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਦਾ ਕੇਂਦਰੀ ਬਜਟ ਇਸ ਸਮੇਂ ਲਈ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦਰਅਸਲ, ਬਜਟ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਸਰਕਾਰ ਇਹ ਤੈਅ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ ‘ਚ ਆਪਣੀ ਕਮਾਈ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਕਿਸ ਹੱਦ ਤੱਕ ਖਰਚ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਦੇਸ਼ ਦਾ ਬਜਟ ਕਿਸ ‘ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ? India Union Budget 2022
ਕਿਸੇ ਖਾਸ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਕੀਤੇ ਉਤਪਾਦਾਂ ਜਾਂ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੇ ਮੌਜੂਦਾ ਬਾਜ਼ਾਰ ਮੁੱਲ ਨੂੰ CDP ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਦਾ ਬਜਟ ਇਸ ‘ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ। ਸੀਡੀਪੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਬਜਟ ਬਣਾਉਣਾ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਸੀਡੀਪੀ ਨੂੰ ਜਾਣੇ ਬਿਨਾਂ, ਸਰਕਾਰ ਇਹ ਫੈਸਲਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੀ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਕਿੰਨਾ ਵਿੱਤੀ ਘਾਟਾ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਣਾ ਹੈ।
ਸੀਡੀਪੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਇਹ ਵੀ ਨਹੀਂ ਪਤਾ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਕਿੰਨੀ ਕਮਾਈ ਹੋਵੇਗੀ। ਕਮਾਈ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾਏ ਬਿਨਾਂ ਸਰਕਾਰ ਲਈ ਇਹ ਤੈਅ ਕਰਨਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਕਿਸ ਸਕੀਮ ‘ਤੇ ਕਿੰਨਾ ਖਰਚ ਕਰਨਾ ਹੈ।
CDP ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਇੱਕ ਸਾਲ ਦੇ ਬਜਟ ਲਈ ਵਿੱਤੀ ਘਾਟੇ ਦਾ ਟੀਚਾ ਤੈਅ ਕਰਨਾ ਵੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਵਿੱਤੀ ਘਾਟਾ ਸੀਡੀਪੀ ਦੇ ਅਨੁਪਾਤ ਵਿੱਚ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵਿੱਤੀ ਘਾਟੇ ਦੇ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਪੱਧਰ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਸਰਕਾਰ ਉਸ ਸਾਲ ਲਈ ਉਧਾਰ ਲੈਂਦੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਸੀ.ਡੀ.ਪੀ. ਉੱਚੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਸਰਕਾਰ ਖਰਚੇ ਲਈ ਬਾਜ਼ਾਰ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਕਰਜ਼ਾ ਲੈ ਸਕੇਗੀ।
ਭਾਰਤ ਕੇਂਦਰੀ ਬਜਟ 2022
ਬਜਟ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਿੰਨੇ ਮਹੀਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ? India Union Budget 2022
ਬਜਟ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਛੇ ਮਹੀਨੇ ਪਹਿਲਾਂ, ਯਾਨੀ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸਤੰਬਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸਤੰਬਰ ਵਿੱਚ, ਮੰਤਰਾਲਿਆਂ, ਵਿਭਾਗਾਂ, ਰਾਜਾਂ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸਰਕੂਲਰ ਜਾਰੀ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ ਲਈ ਆਪਣੇ ਖਰਚੇ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾਉਣ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੇ ਫੰਡਾਂ ਦੇ ਅੰਕੜੇ ਦੇਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਅੰਕੜਿਆਂ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਬਜਟ ‘ਚ ਬਾਅਦ ‘ਚ ਲੋਕ ਭਲਾਈ ਸਕੀਮਾਂ ਲਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮੰਤਰਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਫੰਡ ਅਲਾਟ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਬਜਟ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ, ਵਿੱਤ ਸਕੱਤਰ, ਮਾਲ ਸਕੱਤਰ ਅਤੇ ਖਰਚ ਸਕੱਤਰ ਦੀ ਮੀਟਿੰਗ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। India Union Budget 2022
ਅਕਤੂਬਰ ਤੋਂ ਨਵੰਬਰ ਤੱਕ, ਵਿੱਤ ਮੰਤਰਾਲਾ ਦੂਜੇ ਮੰਤਰਾਲਿਆਂ ਅਤੇ ਵਿਭਾਗਾਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਮੀਟਿੰਗ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਫੈਸਲਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸ ਮੰਤਰਾਲੇ ਜਾਂ ਵਿਭਾਗ ਨੂੰ ਕਿੰਨਾ ਫੰਡ ਦਿੱਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਬਜਟ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੀ ਟੀਮ ਨੂੰ ਸਾਰੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੌਰਾਨ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ, ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਅਤੇ ਯੋਜਨਾ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੇ ਉਪ ਚੇਅਰਮੈਨ ਤੋਂ ਲਗਾਤਾਰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮਿਲਦੀ ਰਹੀ ਹੈ। ਬਜਟ ਟੀਮ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਮਾਹਿਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਬਜਟ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਅਤੇ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਕਈ ਉਦਯੋਗਿਕ ਸੰਗਠਨਾਂ ਅਤੇ ਉਦਯੋਗ ਮਾਹਿਰਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ। ਬਜਟ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ਅੰਤਿਮ ਰੂਪ ਦੇਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇੱਕ ਬਲੂਪ੍ਰਿੰਟ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਜਟ ਬਾਰੇ ਸਭ ਕੁਝ ਤੈਅ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਬਜਟ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਛਾਪਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ 2020 ਤੋਂ ਹੀ ਪੇਪਰ ਰਹਿਤ ਬਜਟ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਨਿਰਮਲਾ ਸੀਤਾਰਮਨ ਨੇ 2020 ਅਤੇ 2021 ਦਾ ਪੇਪਰ ਰਹਿਤ ਬਜਟ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਬਜਟ ਸੈਸ਼ਨ ਕਿਸ ਦੇ ਸੰਬੋਧਨ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ? India Union Budget 2022
ਦੇਸ਼ ਦਾ ਬਜਟ ਸੈਸ਼ਨ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦੇ ਭਾਸ਼ਣ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਦਰਅਸਲ, ਕਿਸੇ ਵੀ ਸੈਸ਼ਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਜਾਂ ਨਵੀਂ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਗਠਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸੰਸਦ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਸੈਸ਼ਨ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦੇ ਸੰਬੋਧਨ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸੰਸਦ ਵਿੱਚ ਬਜਟ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦੀ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦੀ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਮਿਲਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਨੂੰ ਕੈਬਨਿਟ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੰਸਦ ਦੇ ਦੋਵਾਂ ਸਦਨਾਂ ‘ਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਬਜਟ ਕਦੋਂ ਲਾਗੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ? India Union Budget 2022
ਬਜਟ ਪੇਸ਼ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਨੂੰ ਸੰਸਦ ਦੇ ਦੋਵੇਂ ਸਦਨਾਂ ਯਾਨੀ ਲੋਕ ਸਭਾ ਅਤੇ ਰਾਜ ਸਭਾ ਤੋਂ ਪਾਸ ਕਰਵਾਉਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਦੋਵਾਂ ਸਦਨਾਂ ਤੋਂ ਪਾਸ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਜਟ ਅਗਲੇ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ ਯਾਨੀ 1 ਅਪ੍ਰੈਲ ਤੋਂ ਲਾਗੂ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ ਦੀ ਮਿਆਦ 1 ਅਪ੍ਰੈਲ ਤੋਂ 31 ਮਾਰਚ ਤੱਕ ਹੈ।
ਕੀ ਬਜਟ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਗੁਪਤਤਾ ਹੈ? India Union Budget 2022
ਬਜਟ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੇ ਚੁਣੇ ਹੋਏ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਜਟ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਲੀਕ ਨਾ ਹੋਣ, ਇਸ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਗਏ ਸਾਰੇ ਕੰਪਿਊਟਰਾਂ ਨੂੰ ਹਟਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ।
India Union Budget 2022
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ : Viśavāsaghāt Divas: ਲੱਖਾਂ ਕਿਸਾਨ ਕੇਂਦਰ ਦੇ ਵਾਅਦਿਆਂ ਦੀ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਣ ਲਈ ਸੜਕਾਂ ’ਤੇ ਉਤਰੇ
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ : Big relief to Majithia 23 ਫਰਵਰੀ ਤਕ ਗਿਰਫਤਾਰੀ ਤੇ ਰੋਕ
Connect With Us : Twitter Facebook
SHARE
